18 september 2020 - Comité van Aanbeveling
Comité van Aanbeveling
De stichting heeft een aantal bekende personen gevraag of zij zitting willen nemen in een Comité van Aanbeveling. Dit CvA ondersteunt de restauratie van het orgel. We stellen de leden aan u voor:
Eeke Crum (o.a. bestuurslid Stichting Leergeld),
Hendrik Andries Hachmer (directeur Veenkoloniaal Museum),
Adriaan Hoogendoorn (burgemeester Midden-Groningen, enthousiast amateur-organist),
Theo Jellema (docent Prins Claus Conservatorium Groningen en Stadsorganist van Leeuwarden),
Lubertus Leutscher (musicus, initiator),
Peter Westerbrink (organist Noordbroek, Zandeweer, Titulair organist Der Aa-kerk, Groningen),
Erwin Wiersinga (orgeldocent Prins Claus Conservatorium en Titulair organist Martinikerk, Groningen).
Prof. dr. Hans Fidom en Commissaris van de Koning René Paas kunnen, om belangenverstrengeling te voorkomen, geen deel uitmaken van het CvA. Professor Fidom is te nauw betrokken bij dit project en de heer Paas is o.a. voorzitter van het Scholten-Kammingafonds; en bij dit fonds hebben wij subsidie aangevraagd. Beide heren wensen ons desalniettemin veel succes met de restauratie van het orgel.
Het orgel in 1928
Restauratieplannen en besluitvormingsprocedure
De Kerkenraad heeft op 14 september het voorgenomen besluit van het College van Kerkrentmeesters m.b.t. de restauratie van het orgel bevestigd. Op 22 oktober belegt de Kerkenraad een avond, waarop de kerkelijke gemeente o.a. wordt geïnformeerd over het restauratieplan. Namens het bestuur van de Stichting Vrienden zullen voorzitter Martin Panman en bestuurslid/organist Doewe Kraster een toelichting geven. Daarna zet de Kerkenraad alles nog eens een keer op een rij en wordt een definitief besluit genomen.
Donatie Rabobank
De Rabobank Stad en Midden Groningen heeft voor de orgelrestauratie € 2.500,- toegezegd als 'steuntje in de rug'. We zijn hen daarvoor zeer erkentelijk!
17 juli 2020
Anonieme stichting doneert € 60.000,-
In de eerste week van juli is er contact geweest met een (voorlopig) anonieme stichting uit Groningen. Deze stichting initieert zelf haar doelbesteding en honoreert geen aanvragen. De stichting heeft informatie over onze stichting en het restauratieproject ingewonnen. Er is op hun initiatief een gesprek geweest in de Grote Kerk. De anonieme stichting vindt het restauratieproject uniek en is onder de indruk van het orgel als cultureel erfgoed, het restauratieplan, de overige documentatie en de presentatie op 8 januari. De stichting heeft toegezegd een subsidie van € 60.000,- te verstrekken. Wij zijn bijzonder ingenomen met deze schenking.
Zoals we eerder hebben gemeld heeft het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Veendam de restauratievergunning afgegeven. Het Faber en Dienesorgel in de Grote Kerk van Veendam mag worden gerestaureerd conform rapporten en offertes, die zijn ingediend door Natascha Reich (adviseur), Ronald van Baekel (Adema's Kerkorgelbouw), Veldman & Veltman (restauratieschilders) en Schildersbedrijf Vasse (voorbereiden en afwerken). We zijn blij met de betrokkenheid en inbreng van prof. dr. Hans Fidom; waar nodig staat hij adviseur Natascha Reich en ons bij.
Volgende stap
De volgende stap naar de restauratie van het orgel in 2023 wordt nu gezet: we willen het financiële plaatje helder hebben.
We weten inmiddels dat de restauratie ruim vijf ton kost. We weten ook welk subsidiebedrag we krijgen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: bijna drie ton; we zijn als stichting bijzonder tevreden met deze overheidssubsidie! De eigen inbreng bedraagt dus ruim twee ton.
Het totale financiële plaatje is inmiddels ter definitieve goedkeuring voorgelegd aan College van Kerkrentmeesters en Kerkenraad. We gaan ons, samen met hen en hopelijk ook u, inzetten om de begroting sluitend te krijgen.
Publieke fondswervingsactie
Een grote publieke fondswervingsactie zal dit jaar in verband met de coronacrisis niet starten. Het kan gelukkig ook even wachten, omdat de restauratie van het orgel niet eerder dan eind 2022 / begin 2023 zal starten. We houden een vinger aan de pols en bekijken in overleg met het College van Kerkrentmeesters wanneer de tijd daarvoor geschikt is.
Financiële bijdragen van instanties
De stichting zal contact zoeken met een aantal provinciale en landelijke instanties, zoals het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Marthe Havinghafonds. Ook een aantal bedrijven zal om een financiële bijdrage worden gevraagd. Via het College van Kerkrentmeesters zullen fondsen binnen de PKN aangeschreven worden. Dit zal de komende maanden z'n beslag krijgen.
30 april 2020
Restauratievergunning door Gemeente Veendam afgegeven
In deze vreemde en soms sombere tijd toch nog een klein lichtpuntje:
het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Veendam heeft de restauratievergunning afgegeven. Het Faber en Dienesorgel in de Grote Kerk van Veendam mag worden gerestaureerd conform ingediende rapporten, restauratieplan en offertes.
Ter gelegenheid hiervan hebben we op onze website een drietal prachtige orgelwerken geplaatst, gespeeld door Mattijs de Vreugd op het Faber en Dienesorgel. En bedenk bij het beluisteren hoeveel mooier dit zal klinken als het orgel eenmaal gerestaureerd is: van krachtig en gedragen naar fluisterend zacht, met vloeiend in elkaar overgaande registraties.
De gemeente Veendam is o.a. verantwoordelijk voor alle rijksmonumenten in de gemeente. Het Faber en Dienesorgel is een rijksmonument.
Vorig jaar heeft de Stichting Vrienden van de Grote Kerk te Veendam, in overleg met het College van Kerkrentmeesters, de restauratievergunning aangevraagd bij de gemeente. De gemeente heeft vervolgens advies gevraagd aan de gemeentelijke monumentencommissie.
Deze commissie, waarvan drs. ir. K.F. Geijzendorffer voorzitter is, heeft e.e.a. beoordeeld. Ook zijn de voorzitter van de stichting en onze adviseur prof. dr. J. Fidom, hoogleraar orgelkunde aan de V.U. Amsterdam, gehoord. Daarna heeft de commissie een uitgebreid en positief advies uitgebracht aan het college.
Daarop heeft het college van B&W advies gevraagd aan bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (Wim Diepenhorst, rijksorgeladviseur en orgelspecialist). Ook deze dienst heeft een positief advies uitgebracht.
Naar aanleiding van beide adviezen heeft het college van B&W besloten in principe akkoord te gaan met het restauratieplan. De ontwerpvergunning met bijlagen heeft van 27 februari tot 9 april 2020 ter inzage gelegen op het gemeentehuis. In die periode zijn geen zienswijzen ingediend. Daarmee is er van overheidswege definitief groen licht gekomen voor de restauratie, die eind 2022 - begin 2023 zal starten.
Het stichtingsbestuur is zeer verheugd en kan nu verder met het restauratieproces.
De bedoeling was na de zomervakantie met fondswervingsacties te beginnen. Echter, in deze corona-tijd lijkt het ons niet gepast dit rond augustus op te gaan starten.
Gelukkig komen er regelmatig donaties en giften binnen en daar zijn we blij mee. Het geeft aan, dat er vertrouwen is in en steun voor het doel en de restauratieplannen van de stichting.
We blijven rekenen op morele en financiële support!
En de grote publieksacties? Zodra die gaan beginnen laten we het u weten.
9 april 2020
Subsidiabele bedrag orgelrestauratie
Ondertussen gaan de voorbereidingen voor de restauratie van het orgel in 2023 gewoon door. De Gemeente Veendam is van plan er een vergunning voor te verstrekken. De ontwerpbeschikking met bijlagen heeft tot vandaag, 9 april, ter inzage gelegen op het gemeentehuis. Of er zienswijzen zijn ingediend is ons nog niet bekend.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de Gemeente Veendam zijn akkoord met de rapporten en offertes, die zijn ingediend door Natascha Reich (adviseur), Ronald van Baekel (Adema's Kerkorgelbouw), Veldman & Veltman (restauratieschilders) en Schildersbedrijf Vasse (voorbereiden en afwerken). We zijn blij met de betrokkenheid en inbreng van prof. dr. Hans Fidom; waar nodig staat hij adviseur Natascha Reich en ons bij.
We hebben contact met Wim Diepenhorst van de RCE, want we willen graag een indicatie hebben van het subsidiabele bedrag dat hij voor de restauratie van het orgel zal vaststellen. Dat bedrag hoeft namelijk niet per se gelijk te zijn aan de som van alle offertes; Diepenhorst maakt daarin zijn eigen afweging. Van dat door hem vastgestelde subsidiabele bedrag wordt 70% door de overheid vergoed. We hopen, dat het subsidiabele bedrag gelijk is aan de som van alle offertes, maar het kan dus lager uitpakken. Als we het subsidiabele bedrag kennen, dan gaan we berekenen wat wij zelf moeten bijdragen en dan kunnen we ons daarvoor samen met het College van Kerkrentmeesters en de Kerkenraad gaan inzetten.
11 december 2019
Uitnodiging voor de presentatie van het restauratieplan
Woensdag 8 januari presenteren voorzitter Martin Panman en onze orgeladviseur Natascha Reich samen met prof. dr. Hans Fidom het restauratieplan voor het Faber en Dienesorgel. Het plan wordt toegelicht en het orgel zal klinken. Zowel de Monumentencommissie van de Gemeente Veendam als de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed benadrukken het unieke karakter van het Faber en Dienesorgel en vinden het van belang, dat we samen de schouders eronder zetten om het orgel gerestaureerd te krijgen.
We nodigen u hierbij van harte uit om de presentatie bij te wonen.
Aanvang: 19.30 uur in de kerkzaal van de Grote Kerk.
17 oktober 2019
Historisch en restauratierapport geschreven
Sinds het orgel met de galerij in juni van dit jaar de monumentenstatus heeft gekregen is er veel overleg geweest met prof. dr. Hans Fidom en orgeladviseur Natascha Reich.
Hans Fidom heeft, samen met Berend Veger, een beknopt rapport geschreven. Natascha Reich heeft een uitgebreid historisch en restauratie-rapport geschreven. Het historisch rapport geeft de geschiedenis van het orgel en de huidige toestand uitstekend weer. Het restauratierapport is helder en zal, samen met het document van Fidom, richtinggevend zijn voor het vervolg. Natascha Reich verdient, naar de mening van het stichtingsbestuur, een groot compliment voor haar diepgaand onderzoek. De ondersteuning door Hans Fidom en Berend Veger wordt bijzonder gewaardeerd.
Daarnaast is er in de afgelopen periode natuurlijk ook regelmatig overleg geweest met het College van Kerkrentmeesters. Over de eventuele restauratie en het traject daar naartoe. Maar ook over het scheefhangen van de orgelgalerij (met name aan de noordkant) en het voorover hellen van het rugwerk. De kerkrentmeesters laten onderzoeken of er iets ernstigs aan de hand is.
De Monumentencommissie van de Gemeente Veendam vergaderde 3 oktober over het restauratieplan. De commissie oordeelde in principe positief, maar wilde, voordat een definitief besluit wordt genomen, een nadere toelichting van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Die toelichting is inmiddels door rijksorgeladviseur Wim Diepenhorst gegeven en brengt voor ons geen nieuwe inzichten: het orgel is als geheel rijksmonumentaal door de bijzondere cultuurhistorische aspecten van de bouw in relatie tot de geschiedenis van de plaats.
Er zijn twee offertes uitgebracht met betrekking tot de restauratie: van Adema's Kerkorgelbouw (restauratie-offerte) en van Veldman en Veltman Restauratie en Decoratieschilders (kleurenonderzoek + kosten schilderen orgel). Beide offertes zijn de basis voor het restauratietraject, maar ze zijn nog niet definitief (en daarom nog niet rijp om naar buiten te worden gebracht).
De Stichting wilde in oktober een avond beleggen voor donateurs, College van Kerkrentmeesters, Kerkenraad, gemeenteleden en overige belangstellenden. Dat is niet haalbaar, omdat de voorbereiding richting restauratie meer tijd nodig heeft dan gedacht. De plannen zijn in concept gereed, maar vragen meer overleg en uitdieping. Het is nu de bedoeling om in januari 2020 de informatieavond te organiseren. Hans Fidom en Natascha Reich zullen dan het restauratieplan presenteren.
19 augustus 2019
Orgel is rijksmonument geworden!
Zoals u in donateursbrief 2019-1 van 27 mei 2019 hebt kunnen lezen, is de Stichting Vrienden druk bezig om de restauratiemogelijkheden voor het Faber en Dienes-orgel goed in kaart te brengen. We brengen u graag van nieuwe ontwikkelingen op de hoogte.
Het blijkt, dat deskundigen die we bij dit proces betrekken enthousiast zijn over de plannen voor restauratie en volop steun willen geven.
In juni onderwierpen Wim Diepenhorst, orgelspecialist van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), en prof. dr. Hans Fidom het orgel aan een diepgravend onderzoek. Voorwerk was al verricht door Berend Veger (aan het orgel) en Ed Panman (in het archief).
Diepenhorst is met Fidom van mening, dat het Faber en Dienes-orgel zeer de moeite van het restaureren waard is. Hij stelt, dat het orgel een authentiek klinkend voorbeeld is van een orgelbouwstijl, waarvan er in Nederland maar weinig over is: een Duits 'modern' orgel uit eind 19e / begin 20e eeuw. De wijze waarop de plaatselijke organist dr. Fried Schmidt-Marlissa als adviseur het orgel in 1928 door Faber en Dienes heeft laten bouwen is uniek.
Schmidt-Marlissa blijkt buitengewoon goed op de hoogte te zijn geweest van de orgelbouwliteratuur en de inzichten van organisten en orgelexperts als Max Reger, Karl Straube, Christhard Mahrenholz, Otto Dienel en met name Albert Schweitzer (musicus, theoloog, arts-zendeling te Lambarene). Hun invloeden zijn duidelijk terug te vinden in het in 1928 opgeleverde orgel in de Grote Kerk.
Het orgel heeft, ondanks de uitgebreide reparatie van 1993, nog steeds een zeer goed te restaureren directe link naar de klankesthetiek van eind 19e / begin 20e eeuw en het gedachtengoed van Albert Schweitzer en Otto Dienel. Restauratie biedt daarom een unieke mogelijkheid e.e.a. te realiseren. Daarom heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het orgel in principe 'monumentwaardig' verklaard. Het betekent, dat een deel van de restauratiekosten voor rekening van de provincie komt (want de provincie beheert de pot met subsidiegelden voor dit soort projecten). Er moet dan wel aan allerlei voorwaarden worden voldaan.
En in dat nieuwe traject van restauratie onder voorwaarden zit de Stichting nu.
In overleg met o.a. Hans Fidom en Wim Diepenhorst is als orgeladviseur Natascha Reich aangesteld en is orgelbouwer Adema, die verstand heeft van dit soort orgels, bezig met het opstellen van een restauratieplan met prijskaartje conform voorwaarden van provincie en Rijksdienst.
Vervolgens moet het restauratieplan langs een aantal commissies en instanties die bekijken of het plan voldoet aan alle voorwaarden.
Indien alle seinen op groen staan moet, tenslotte, de provincie kijken of er (nog) voldoende geld voor dit restauratieproject in de pot zit en, zo ja, besluiten dit geld voor het Veendammer restauratieproject beschikbaar te stellen.
De subsidie zal een deel van de restauratiekosten dekken. Er blijft een substantieel deel over, dat door de Stichting (acties, donaties, giften, sponsors etc.) bijeen moet worden gebracht.
Begin oktober is er een belangrijke vergadering, waar de Monumentencommissie van de Gemeente Veendam zich een mening wil vormen over het restauratieproject. Op die vergadering zal Hans Fidom het project uitleggen en verdedigen; hij zal het orgel laten horen.
We hadden Hans Fidom begin oktober heel graag gehad op een toegezegde bijeenkomst voor donateurs, kerkelijke gemeente en andere belangstellenden. Maar dat dus gaat niet lukken, want we willen zijn expertise graag inzetten bij de vergadering met de Monumentencommissie. We zoeken nu een andere manier en een wat later tijdstip, om de voorgenomen restauratie van het Faber en Dienes-orgel aan u te presenteren. U zult daarvoor t.z.t. een uitnodiging ontvangen. We hopen dat u begrip hebt voor deze aanpassing.
27 mei 2019
Het orgel en Albert Schweitzer
Zoals u in onze vorige donateursbrief hebt kunnen lezen, heeft het College van Kerkrentmeesters de restauratie van het Faber en Dienes-orgel overgedragen aan onze stichting. In 2015 kwamen de Kerkrentmeesters, na onderzoek door een orgeladviseur, tot de conclusie dat het orgel gerestaureerd moest worden.
Argument van de Kerkrentmeesters om de restauratie over te dragen was: ‘Het in stand houden van de kerkelijke gemeente vraagt veel tijd en aandacht. De restauratie kost veel geld, fondswerving is noodzakelijk. Het is beter dit door de Stichting Vrienden te laten doen, die het behoud van de kerk en haar interieur in hun doelstelling hebben staan. De stichting wordt verzocht een plan van aanpak te maken en mag daarbij haar eigen wegen kiezen’.
Het stichtingsbestuur heeft aan prof. dr. J. Fidom, hoogleraar Orgelkunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam, gevraagd mee te denken. Zijn promotieonderzoek wijdde hij aan het orgeltype dat eind 19de / begin 20ste eeuw in Duitsland werd ontwikkeld; tot dit type behoort ons orgel ook. Professor Hans Fidom heeft samen met orgelmaker Berend Veger (als vrijwilliger verbonden aan onze stichting) en onze eigen organist en medebestuurslid Doewe Kraster het orgel meerdere keren aan een uitgebreid onderzoek onderworpen. Het blijkt dat veel pijpwerk van goede kwaliteit is, maar hersteld moet worden, dat balgen en windkanalen lek zijn en dat de elektro-pneumatiek steeds vaker problemen en storingen veroorzaakt. De gehele elektriciteitsvoorziening zowel in als rond het orgel is dringend aan onderhoud en herstel toe. Groot onderhoud en restauratie zijn noodzakelijk.
Professor Fidom is zeer enthousiast over het orgel. De vraag of het orgel een restauratie c.q. reconstructie en daarmee een flinke investering waard is beantwoordt hij met een volmondig 'ja'. Het orgel is volgens hem volstrekt uniek, omdat het mogelijk is de klank-esthetiek van eind 19e / begin 20e eeuw terug te halen en (opnieuw, als in 1927) te verbinden met de vernieuwende ideeën van orgeldeskundige en Bachkenner Albert Schweitzer (1875-1965).
De meeste van deze orgels zijn geheel verdwenen. Ons orgel heeft, ondanks de restauratie van 1993, nog steeds een zeer goed te reconstrueren directe link naar de klankesthetiek van eind 19e / begin 20e eeuw en het gedachtengoed van Albert Schweitzer. Restauratie en reconstructie bieden daarom een unieke mogelijkheid e.e.a. te realiseren.
Daarom heeft ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed interesse getoond in de voorgenomen restauratie en reconstructie (echter zonder subsidie in het vooruitzicht te stellen).
Om de restauratie en reconstructie vorm te kunnen geven is samen met Fidom een onderzoeksrapport met stappenplan opgesteld.
Deze maand is een aantal bestuursleden van de stichting op uitnodiging van Hans Fidom op werkbezoek geweest in het Orgelpark in Amsterdam. Daar demonstreerde Fidom op een aantal orgels de speelmogelijkheden die ons orgel in 1927 ook had en die we weer terug willen laten komen. Restauratie en reconstructie betekenen volgens Fidom niet een rigoureus terug gaan naar de situatie van 1927. In het Orgelpark liet hij aan de hand van een nieuw gebouwd 'oud' orgel zien, hoe het mogelijk is om met moderne technologie oude klankesthetiek en techniek te laten herleven. Juist die nieuwe technologie maakt het mogelijk, dat restauratie en reconstructie financieel binnen handbereik komen.
Huidige stand van zaken: aan de hand van het rapport van prof. dr. Fidom en met de kennis die we nu hebben staan we op het punt om offerte(s) voor restauratie en reconstructie aan te vragen. Als die binnen zijn dan weten we wat dit restauratieproject gaat kosten en kunnen we, na overleg met en goedkeuring door het College van Kerkrentmeesters, actief fondsen gaan werven.
Begin oktober zal professor Fidom voor donateurs, kerkelijke gemeente en andere belangstellenden een toelichting gaan geven op de voorgenomen restauratie en reconstructie van het Faber en Dienes-orgel. U zult daarvoor t.z.t. een uitnodiging ontvangen.
19 maart 2018
Kerkrentmeesters dragen restauratie over aan stichting
De restauratie van het orgel, dat de kerkenraad gedelegeerd heeft aan de Stichting, heeft een bijzondere impuls gekregen. Hans Fidom uit Houwerzijl (hoogleraar orgelkunde V.U. Amsterdam en gepromoveerd op onderzoek aan orgels als het onze) en Berend Veger (onlangs gepensioneerd orgelmaker) hebben ons orgel uitvoerig onderzocht. Ze komen tot een aantal belangwekkende conclusies. Ze hopen deze omstreeks de zomervakantie te kunnen publiceren. Belangrijkste conclusie: het orgel, dat op advies van Dr. Friedrich Schmidt Marlissa in 1928 is gebouwd ter vervanging van het in verval geraakte Timpe-orgel uit 1824, is zonder meer de moeite van het restaureren waard. Schmidt Marlissa kende de orgelbouwliteratuur uit die tijd en liet zich vooral inspireren door de inzichten van Albert Schweitzer (naast tropenarts in Lambarene-Afrika ook Bach-kenner en orgelbouwadviseur).
Wij zullen 2e helft van dit jaar met een restauratieplan komen en daarvoor vervolgens allerlei acties gaan ondernemen.
De plannen voor restauratie maken, dat we meer willen weten over Friedrich Schmidt Marlissa. We zijn er achter gekomen, dat Herman S.J. Zandt een biografie over hem grotendeels klaar had voor publicatie. Zandt overleed echter in 2012. We hebben contact met zijn zoon Herman, die bezig is om het boek van zijn vader af te ronden. Het boek komt 8 september 2018 uit. De presentatie vindt plaats in de Grote Kerk. U bent daarbij van harte welkom.
Gift van € 1.000,- voor de restauratie van het orgel
Onze Stichting ontving medio maart 2018 een gift van € 1.000,- van de Protestants Christelijke Stichting voor Wonen in Veendam (de Stichting beheert de appartementen bij de Kandelaar aan de Dr. A. Kuyperstraat). Deze gift wordt bijzonder gewaardeerd, temeer nu er zoveel bijzonders bekend wordt over het Faber- en Dienes-orgel in onze kerk en restauratie de moeite waard lijkt te zijn.
We zijn de Protestants Christelijke Stichting voor Wonen bijzonder dankbaar voor het vertrouwen dat men in ons heeft. Het inspireert ons nog meer om volop de schouders onder het restauratieproject te zetten
2 mei 2017
Restauratie van het monumentale Faber en Dienes orgel.
De Stichting heeft met de Kerkrentmeesters afgesproken dat ze fondsen gaat verwerven voor de restauratie van het orgel. De Stichting zal daarvoor allerlei acties gaan ondernemen.
8 oktober 2016
Stichting Vrienden van de Grote Kerk is opgericht
De Stichting Vrienden van de Grote Kerk te Veendam bestaat inmiddels een paar maanden. De eerste donateurs hebben zich aangemeld, waaronder u. Dank voor uw belangstelling en voor uw steun!